در حالی‌که آمارها حاکی از افزایش چندین برابری این محصولات از ابتدای سال‌جاری تا‌کنون بوده و دست‌اندرکاران بخش تولید و برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی بارها نسبت به این روند اعتراض کرده و مسئولان وعده‌های چندباره‌ای برای کاهش واردات و حمایت از تولید داخل این محصولات می‌دهند، این افزایش بی‌رویه واردات محصولات کشاورزی نه تنها تاثیری در کاهش قیمت و ساماندهی بازار میوه و مرکبات و سایر محصولات کشاورزی نداشته بلکه خود به عاملی برای افزایش قیمت محصولات تولید داخل تبدیل شده است. جالب‌تر آنکه هیچ‌یک از مسئولان ذی‌ربط توجهی برای فاصله فاحش قیمت واردات میوه و نرخ عرضه این محصولات در بازار داخلی نداشته و کمتر مسئولی حاضر به اظهار نظر در این زمینه است.
در شرایطی که این روزها با افزایش عرضه برخی انواع میوه و مرکبات تولید داخل محصولات وارداتی حضور کم‌رنگ‌تری در بازار مصرف داخلی دارند، این تغییر عرضه تاثیر چندانی بر قیمت میوه و مرکبات در بازار نداشته است به‌نحوی که اکنون محصولاتی مانند نارنگی یا انگور تولید داخل تا حدودی جایگزین انواع وارداتی این محصولات شده اما قیمت میوه‌های تولید داخل نیز به پیروی از اقوام وارداتی‌شان سیر صعودی دارد. شاید بتوان گفت خشکسالی و سرمازدگی سال گذشته به بهانه‌ای برای واردات انواع میوه و مرکبات تبدیل شد گرچه در همان زمان نیز برخی دستگاه‌های متولی تولید و کارشناسان بخش کشاورزی از تاثیر حداقلی شرایط جوی برتولید میوه و مرکبات خبر داده و اعلام می‌کردند که با توجه به تنوع و پراکندگی مراکز تولید امکان تامین نیاز بازار داخلی با اتکا بر میوه و مرکبات تولید داخل وجود دارد اما همین امر مستمسکی برای واردات انواع میوه‌های خارجی از اقصی نقاط جهان شده و حتی رشد چندین برابری واردات نیز تاثیری در ثبات یا کاهش نسبی قیمت در بازار مصرف داخلی نداشت.
در واقع واردات انحصاری میوه و مرکبات و ناتوانی دولت در اعمال نظارت بر نظام عرضه محصولات کشاورزی موجب‌شده تا واردات بی‌رویه محصولات کشاورزی زیان توأم بخش تولید و مصرف را به ارمغان آورده و در این رهگذر سود کلان برخی واردکنندگان خاص نیز افزایش بی‌سابقه‌ای داشته باشد به‌نحوی که فاصله قیمت میوه و مرکبات وارداتی عرضه شده در چارچوب اجرای سیاست‌های تنظیم بازار ایام خاص مانند شب عید خود به معمای بزرگ اهداف افزایش بی‌رویه واردات محصولات کشاورزی تبدیل شد.
رشد 66 درصدی واردات برای چه؟!
تازه‌ترین آمارهای گمرک ایران حاکی از رشد 66درصدی ارزش واردات میوه در 5 ماهه نخست سال‌جاری است. به‌نحوی که در این مدت 393هزار و 328 تن میوه به ارزش 191میلیون و 616هزار دلار وارد کشور شده است.اما بررسی قیمت تمام شده واردات برخی انواع میوه و قیمت عرضه این محصولات در بازار داخلی طی مدت مذکور بر ابهامات ناشی از اهداف افزایش واردات میوه و مرکبات می‌افزاید. در بررسی میوه‌های گرمسیری در 5 ماهه اول سال‌جاری 398 تن نارگیل به ارزش 87 هزار دلار، 265هزار و 885 تن موز به ارزش 123میلیون و 664هزار دلار، 3هزار و 294 تن آناناس به ارزش یک میلیون و 958 هزار دلار و هزار و 237 تن گلابی هندی و انبه به ارزش 668 هزار و 793دلار وارد کشور شده و قیمت هر کیلوگرم نارگیل وارداتی 200تومان، هر کیلو موز 465تومان و هر کیلو آناناس 650تومان است.
نکته مبهم قیمت عرضه این محصولات به مصرف‌کننده داخلی است. چرا که طی این مدت متوسط قیمت هر کیلو موز حدود 900 تومان، نارگیل 2 هزار تومان، آناناس 2هزار و 500 و گلابی وارداتی 3هزار و 500 تومان بوده است. در گروه مرکبات نیز 91هزار و 906 تن پرتقال به ارزش 47میلیون و 664 هزار دلار، 5هزار و 600 تن نارنگی به ارزش 2میلیون و 237هزار دلار، هزار و 534 تن گریپ فروت به ارزش 694 هزار دلار، 5هزار و 130تن لیمو ترش به ارزش 2میلیون و 895هزار دلار و 320تن سایر مرکبات به ارزش 222هزار دلار وارد کشور شده که قیمت هر کیلو پرتقال وارداتی 500 و هر کیلو نارنگی 400تومان بوده اما پرتقال و نارنگی وارداتی به قیمت‌های به‌مراتب بیش از این در بازار عرضه شده و در برخی ماه‌های نخست امسال پرتقال وارداتی به قیمت 2هزار و 500 تا 3هزار تومان و نارنگی نیز در همین حدود قیمت به مردم عرضه شده حتی در شب عید امسال نیز پرتقال‌های به‌اصطلاح دولتی به نرخ 800 تا 1000تومان به مردم عرضه شد.
همچنین در 5ماهه نخست امسال 811 تن انگور تازه به ارزش 600 هزار دلار، 4 هزار و 754 تن سیب به ارزش 2 میلیون و 770هزار دلار، 9 هزار و 271 تن گلابی به ارزش 3 میلیون و 939 هزار دلار، 12تن زردآلو به ارزش 17 هزار دلار، 2 هزار و 376 تن هلو و شلیل به ارزش 3میلیون و 257 هزار دلار، 197تن آلو به ارزش 116 هزار دلار، 339هزار دلار توت فرنگی به ارزش 666 هزار دلار و 177 تن سایر میوه‌های تازه به ارزش 156 هزار دلار وارد کشور شده که قیمت هر کیلو انگور تازه وارداتی 730تومان، سیب 580تومان، گلابی 420تومان و هلو 1300تومان بوده است اما قیمت عرضه هر کیلو انگور وارداتی در بازار از 3هزارو 500تا بیش از 5هزار تومان، سیب سبز و قرمز وارداتی 3تا 4هزار تومان و گلابی وارداتی 3هزار تا 4 هزار و 500 تومان بوده است.
اختلاف 300 درصدی قیمت
با این روند مقایسه قیمت تمام‌شده واردات برخی انواع میوه‌های وارداتی با قیمت عرضه آنها در بازار داخلی بیانگر اختلاف فاحش قیمت تمام شده واردات و عرضه این محصولات است. به‌نحوی که در مقایسه قیمت میوه‌های وارداتی به قیمت ثبت شده در گمرک و قیمت‌های عرضه شده در بازار در برخی اقلام افزایش قیمت 200 تا 300 درصدی در عرضه میوه‌های وارداتی را شاهد هستیم، موضوعی که از آن به‌عنوان معادله چند مجهولی بازار میوه یاد شده و پرسش اساسی را در مقابل نظام توزیع کشور و علت سودهای هنگفت برخی واردکنندگان انحصاری محصولات کشاورزی و بی‌تفاوتی دستگاه‌های متولی امر به‌ویژه وزارتخانه‌های بازرگانی و جهاد کشاورزی به‌عنوان متولیان حمایت از تولید داخل و تنظیم بازار میوه و مرکبات قرار داده است.
